Kanker is een verzamelnaam voor meer dan 100 verschillende soorten ziektes van de cellen. Allen worden ze gekenmerkt door hetzelfde fenomeen: een ongecontroleerde deling van cellen op een bepaalde plaats in het lichaam.
Alle weefsels en organen van het menselijk lichaam zijn opgebouwd uit ontelbare cellen: huidcellen, hersencellen, spiercellen, bloedcellen enzovoort. Normale cellen groeien en delen zich om oude cellen te vervangen. Kanker ontstaat als de normale groei van de cel plots versnelt waardoor kankercellen zich ongecontroleerd beginnen te delen, doorgroeien in het omliggende weefsel en daar schade aanrichten. Bij de meeste kankers zullen de cellen een tumor of knobbel vormen. Bij bepaalde soorten kanker, zoals bijvoorbeeld bloedkankers, worden er geen tumoren gevormd.
Celdeling en DNA
De cel is de kleinste levende bouwsteen van het lichaam. De meeste levende wezens vangen hun leven aan als één enkele cel die ontstaat door de versmelting van een eicel van de moeder met een zaadcel van de vader. Het gehele lichaam met al zijn verschillende weefsels groeit door vele miljoenen opeenvolgende delingen van die ene oorspronkelijke cel. Omdat een cel die spierweefsel vormt aan heel andere eisen moet voldoen dan bijvoorbeeld een cel in vetweefsel, ontstaat er in de loop van al die delingen een specialisatie of ‘differentiatie’.
Zodat al die cellen weten wanneer ze wat moeten doen en hoe ze met andere cellen moeten samenwerken, bestaat er een complex regelsysteem dat ervoor zorgt dat elke cel ‘weet’ hoe ze zich moet ontwikkelen en hoe ze zich moet gedragen in haar omgeving. Het is namelijk zo dat de meeste cellen sterk verankerd zijn aan hun buurcellen en voor hun overleven afhankelijk zijn van een goede samenwerking met die buurcellen.
Kankercel
De levensduur van een cel is niet onbeperkt. Sommige cellen hebben een levensduur van slechts een paar dagen, terwijl andere verscheidene jaren overleven.
Kenmerken van kankercellen
Hoe het verder verloopt met cellen die hun zelfcontrole zijn kwijtgeraakt, is sterk wisselend en afhankelijk van tal van factoren. Het is echter toch mogelijk om er enige systematiek in te vinden. Een kankercel heeft namelijk een aantal algemene kenmerken:
- een bepaalde snelheid van delen;
- het vermogen om zich los te rukken van de omliggende cellen en onafhankelijk te overleven in verscheidene andere delen van het lichaam, ook wel uitzaaiingen of metastasen genoemd;
- het vermogen om door te dringen en in te groeien in omliggend gezond weefsel;
- de beperkte communicatie met andere cellen.
De mate waarin elk van deze vier kenmerken aanwezig is, bepaalt samen met de oorsprong van de cel en nog een paar andere factoren hoe kwaadaardig een kanker is. Meestal zijn hiervoor een hele reeks onderzoeken nodig en pas dan kan een arts inschatten hoe een tumor vermoedelijk verder zal evolueren en wat de beste therapie is.